Αίτια Υπογονιμότητας. Ενδομητρίωση
Η ενδομητρίωση, μια αινιγματική κατάσταση ως προς την παθογένεια της, είναι ευρέως αποδεκτό ότι διαταράσσει την αναπαραγωγική λειτουργία. Η δυσλειτουργία αυτή εκδηλώνεται ως αδυναμία σύλληψης ή απώλεια της κύησης (αποβολή ή παλινδρόμηση) στο πρώτο τρίμηνο. Η αρνητική επίδραση της ενδομητρίωσης στην αναπαραγωγή είναι παρούσα ακόμα και όταν επιστρατεύονται οι τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για να ξεπεραστεί το πρόβλημα. Έχει υπολογιστεί ότι μία γυναίκα με ενδομητρίωση έχει 4-6 φόρες μικρότερη πιθανότητα να συλλάβει είτε φυσιολογικά είτε με υποβοηθουμένη αναπαραγωγή. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο από την επιστημονικά αποδεδειγμένη παρατήρηση ότι η βαρύτητα των συμπτωμάτων δε σχετίζεται με τη βαρύτητα της ενδομητρίωσης. Έτσι υπογονιμότητα μπορεί να προκληθεί ακόμα και στις πιο ήπιες περιπτώσεις αρχόμενης ενδομητρίωσης.
Οι τρόποι με τους οποίους η ενδομητρίωση εμποδίζει την αναπαραγωγική λειτουργία είναι οι εξής:
Η ενδομητρίωση προκαλεί ένα τοξικό περιβάλλον στην πύελο.
Ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι γυναίκες με ήπια ενδομητρίωση χωρίς εμφανή βλάβη στις σάλπιγγες (πχ απόφραξη) ή στις ωοθήκες (κύστεις) εμφανίζουν υπογονιμότητα. Το ερώτημα λοιπόν είναι πως η ενδομητρίωση επηρεάζει τη γονιμότητα αυτών των γυναικών. Συμφώνα με τα νεωτέρα επιστημονικά δεδομένα οι εστίες της ενδομητρίωσης εκκρίνουν φλεγμονώδη στοιχειά στο εσωτερικό της πυέλου. Αυτά αναμιγνύονται με τις φυσιολογικές εκκρίσεις και διαχέονται στο εσωτερικό της πυέλου, προκαλώντας ένα τοξικό και αφιλόξενο περιβάλλον για το ωάριο και το σπερματοζωάριο, υποσκάπτοντας την αναπαραγωγική λειτουργία.
Η ενδομητρίωση είναι μια προοδευτική νόσος που συνεχώς εξελίσσεται.
Η συμπεριφορά της ενδομητρίωσης είναι αινιγματική. Φαίνεται ότι παράλληλα με τις εμφανείς εστίες ενδομητρίωσης υπάρχουν και άλλες εστίες αρχόμενης ενδομητρίωσης που δεν γίνονται αντιληπτές κατά τη διάρκεια μιας λαπαροσκόπησης και αργότερα εξαιτίας της προοδευτικής πορείας της νόσου οι εστίες αυτές θα εξελιχτούν. Αυτές οι υπό-κλινικές (μη άμεσα αντιληπτές) εστίες ενδομητρίωσης εξηγούν δυο σημαντικά συμπεράσματα σχετικά την συμπεριφορά της νόσου. Ένα σημαντικό ποσοστό των γυναικών που υποβάλλονται σε λαπαροσκόπηση και θεραπεία της ενδομητρίωσης συνεχίζει να αναφέρει συμπτώματα πόνου μετά το χειρουργείο (περίπου 30-40%), και παράλληλα ένα επίσης σημαντικό ποσοστό (περίπου 30%) θα χρειαστεί να ξαναχειρουργηθεί μέσα στα επόμενα 5 χρονιά. Μια ακόμα σημαντική διαπίστωση στηριζόμενη στη συγκεκριμένη συμπεριφορά της ενδομητρίωσης είναι το γεγονός ότι εκτός από τις γυναίκες που πάσχουν από την πιο ήπια μορφή ενδομητρίωσης, η χειρουργική θεραπεία δεν αποκαθιστά τη γονιμότητα τους. Η λογική εξήγηση φαίνεται να στηρίζεται στην προηγούμενη διαπίστωση, ότι ακόμα και αρχόμενες εστίες ενδομητρίωσης προκαλούν ένα τοξικό περιβάλλον στο εσωτερικό της πυέλου.
Η ενδομητρίωση προκαλεί συμφύσεις με διαταραχή της φυσιολογικής ανατομίας.
Ο πιο εμφανής και κατανοητός τρόπος που η ενδομητρίωση επηρεάζει τη γονιμότητα αποτελεί ο σχηματισμός συμφύσεων που παρεμποδίζουν τη φυσιολογική λειτουργία των σαλπίγγων. Έτσι προκαλείται ένα μηχανικό εμπόδιο στη σύλληψη και τη μεταφορά του ωαρίου από την ωοθήκη προς τη σάλπιγγα.
Η παρουσία κύστεων ενδομητρίωσης στις ωοθήκες (ενδομητριώματα).
Τα ενδομητριώματα επιδρούν στη γονιμότητα εμποδίζοντας τη φυσιολογική λειτουργία των ωοθηκών προκαλώντας δυσλειτουργική ωορρηξία. Επιπλέον, φαίνεται ότι ενεργοποιούν ένα μηχανισμό φλεγμονής στην ωοθήκη δημιουργώντας ουλώδη ιστό και αυξάνοντας τοπικά την παράγωγη ανδρογόνων, επηρεάζοντας αρνητικά την ποιότητα του ωαρίου.
Η ενδομητρίωση συνοδεύεται από ανοσολογική δυσλειτουργία
Το 30% των γυναικών που πάσχει από ενδομητρίωση εμφανίζει ένα πιο ενεργοποιημένο ανοσοποιητικό σύστημα με την παρουσία αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων και αυξημένης δραστηριότητας των ΝΚ κυττάρων. Αυτή η ανοσολογική δυσλειτουργία σχετίζεται με τη διαταραχή της εμφυτευτικής διαδικασίας του εμβρύου στη μήτρα.
Συνοψίζοντας, στις πιο σοβαρές μορφές της, η ενδομητρίωση εξαιτίας της παρουσίας συμφύσεων στην πύελο και κύστεων στις ωοθήκες διαταράσσει την αναπαραγωγική λειτουργία. Επιπλέον ακόμα και οι ηπιότερες μορφές ενδομητρίωσης προκαλούν ένα μειονεκτικό περιβάλλον στην πύελο, οπού η γονιμοποιητική διαδικασία επηρεάζεται. Τέλος στην ενδομητρίωση φαίνεται να επηρεάζεται και η ισορροπία των ανοσολογικών μηχανισμών του οργανισμού.
Η θεραπεία της υπογονιμότητας που σχετίζεται με την ενδομητρίωση θα αναπτυχτεί σε επόμενο άρθρο.
