Στην ενδομητρίωση ο ιστός που επενδύει το εσωτερικό της μήτρας (ενδομήτριο) αναπτύσσεται στα όργανα της πυέλου, εκτός της κοιλότητας της μήτρας. Αναμφίβολα η ενδομητρίωση είναι μία αινιγματική πραγματικότητα καθώς δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι την προκαλεί. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι η ενδομητρίωση είναι υπεύθυνη για συμπτώματα κοιλιακού πόνου και δυσμηνόρροιας. Όταν εντοπίζεται στο έντερο ή την ουροδόχο κύστη μπορεί να προκαλέσει αντίστοιχα συμπτώματα. Και βεβαία η παρουσία ενδομητρίωσης σχετίζεται με υπογονιμότητα. Η υποψία για τη παρουσία ενδομητρίωσης τίθεται από το ιστορικό και την κλινική εικόνα. Έμμεση ένδειξη για την παρουσία ενδομητρίωσης αποτελεί η εύρεση κύστεων ενδομητρίωσης (ενδομητριώματα) στον υπερηχογραφικό έλεγχο. Η διάγνωση και η σταδιοποίηση της ενδομητρίωσης γίνεται με λαπαροσκόπηση.
Η βαρύτητα της ενδομητρίωσης διαπιστώνεται κατά τη διάρκεια της λαπαροσκόπησης. Υπάρχουν 4 στάδια ενδομητρίωσης ανάλογα με την έκταση της νόσου στην πύελο: ελάχιστη, ήπια, μέτρια και βαριά ενδομητρίωση.
Ένα ιδιαίτερα περίπλοκο ζήτημα είναι ότι υπάρχει αδύναμη συσχέτιση μεταξύ της βαρύτητας της νόσου και των συμπτωμάτων που προκύπτουν. Έτσι γυναίκες με ήπια μόνο ενδομητρίωση μπορεί να αναφέρουν δυσανάλογα βαριά συμπτώματα και το αντίστροφο.
Η χειρουργική θεραπεία της ενδομητρίωσης συνίσταται στην εξαίρεση ή την καταστροφή των εστιών της ενδομητρίωσης στην πύελο. Οι περισσότερες μελέτες συμπεραίνουν ότι η εκρίζωση της ενδομητρίωσης προσφέρει σημαντικά οφέλη σε ότι αφορά τα συμπτώματα του πόνου και της δυσμηνόρροιας. Το αν βοηθά ή όχι στην βελτίωση της γονιμότητας είναι αντικείμενο ερευνητικής διαμάχης. Φαίνεται ότι οι περιπτώσεις που ωφελούνται περισσότερο είναι αυτές με ήπια ενδομητρίωση.
